قسمت قبل را اینجا بخوانید.
جناب سید بن طاووس، دوران کودکی و نوجوانی و بخشی از جوانی را در زادگاه خود گذرانید، و نزد اساتید بسیار، به ویژه دو شخصیّت بزرگوار، یکی پدرش «سعد الدّین موسی» و دیگری جدّش، عارف و زاهدِ نامی «ورّام بن ابی فراس نخعی» شاگردی نمود و بنا به فرموده خود، این دو بزرگوار در تربیت و آموختن تقوی و تواضع به وی از همه بیشتر نقش داشته اند. سید با درکی قوی و هوشی سرشار، قدم در راه علم نهاد و در اندک زمانی، از تمام هم شاگردی های خود سبقت گرفت. ایشان در این باره می نویسند: "أوّل ما نشأت بین جدی ورّام و والدی ... و تعلّمت الخط و العربیة، و قرأت علم الشریعة المحمدیة ... و قرأت کتبا فی اصول الدین ... و اشتغلت بعلم الفقه، و قد سبقنی جماعة إلی تعلیمه بعدة سنین، فحفظت فی نحو سنة ما کان عندهم، و فضلت علیهم بعد ذلک بعنایة ربّ العالمین و رحمته..." [11]
در آن ایام، حلّه، که شهر کوچکی واقع در نزدیکی نجف اشرف بود، یکی از مراکز علمی بزرگ جهان تشیع محسوب می شد. حضرت امیر – علیه‌السلام - از ظهور چنین علما و بزرگانی در آن خطه خبر داده بودند. «ابوحمزه ثمالی» از «اصبغ بن نباته» نقل می کند که حضرت امیرالم?منین – علیه السلام - در مسیر حرکت از کوفه به طرف صفین بر تپه های بابل رسیدند، بر روی تلی ایستادند و به بیشه و نیزاری که بین بابل و همان تل بود، اشاره کردند و فرمودند: شهری است و چه شهر شگفتی! اصبغ بن نباته که از یاران نزدیک آن حضرت بوده عرض می کند: ای امیرم?منان! می بینم از وجود شهری در اینجا سخن می گویید، آیا در اینجا شهری بوده که اکنون آثار آن از بین رفته است؟ فرمودند: نه! ولی در اینجا شهری به وجود می آید که آن را «حلة سیفیه» گویند و مردی از تیره بنی اسد آن را بنا خواهد کرد و از این شهر مردان پاک سرشت و مطهر پدید می آیند که درپیشگاه خداوند «مقرب» و «مستجاب‌‌الدعوة» می شوند. [12] لذا سید بن طاووس، زادگاهش، شهر«حلة سیفیه»، را می ستوده و در موردش می فرماید: "از نعمتهای الهی بر من این است که از شهری هستم که محل و منشأ فرقه ناجیه بوده و هست و نزدیک به مَشاهد مشرفه واقع است که از طرفی به نجف اشرف و از جانبی به کربلای معلا و از سمتی به کاظمین و سامرا، نزدیک است."
حلّه مأمن امنی بود، لذا طلاب و علمای شیعه، به گونه ای از گوشه و کنار به آن روی آورده بودند که حوزه علمیه حلّه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین حوزه های علمی شیعه در تاریخ ثبت شده است. وجود مجتهدینِ بسیار، باعث رونقِ هر چه بیشترِ این حوزه شده بود؛ علمای بزرگی همچون ابن‌ادریس حـلّی، ابن نمای حـلّی، محقّق حلّی، ابن طاووس حلّی، ابن سعید حلّی، ابن داوود حلّی، علّامه حلّی، فخر المحقّقین، فاضل مقداد و ابن فهد حلّی از آن جمله اند. [13] محقّق حلّی (متوفّای 676 هـ .ق)، این فقیه بی نظیر امامیه در طول تاریخ تشیع و صاحب یکی از مشهورترین و مهم ترین کتب فقهی امامیّه، یعنی «شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام»، از معاصرین سید بن طاووس می باشد.
جناب سید بن طاووس، پس از دو سال و نیم تحصیلِ فقه در محضر اساتید حلّه، دیگر از استاد بی نیاز شد و بقیه کتب فقهی عصر خویش را به تنهایی مطالعه نمود و آنگاه که از محضر اساتید حلّه استفاده کافی و لازم را برده بود برای استفاده از علمای دیگر شهرها عزم سفر نمود. ایشان ابتدا به کاظمین رفت و پس از مدتی ازدواج نمود و مدت 15 سال در زمان حکومت عبّاسیان، ساکن بغداد، این دامگاه شیطان، شد. ("...أوجب ذلک طول الاستیطان ببغداد و هی محل حبائل الشیطان." [14]) سید در شهر بغداد، به تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف پرداخت. ورود سید به بغداد، سال 625 هجری بوده است.
جناب سید بن طاووس در مورد تحصیلات خود در فصل 143 کتاب کشف المحجة و توصیه‌هایی به پسرشان بطور مفصل فرمایشاتی دارند، از آن جمله فرموده‌اند: "... فاننی اشتغلت بعلم الفقه... و قد کنت قد ابتدأت بحفظ (الجمل و العقود)، و قصدت معرفة ما فیه بغایة المجهود، ... و فرغت من (الجمل و العقود) و قرأت (النهایة) فلمّا فرغت من الجزء الأوّل منها استظهرت علی العلم بالفقه، حتی کَتَبَ شیخی محمد بن نما خطه علی الجزء الأوّل ... فقرأت الجزء الثانی من (النهایة) أیضا، و من کتاب (المبسوط)، و قد استغنیت عن القراءة بالکلیّة و قرأت بعد ذلک کتبا لجماعة بغیر شرح، بل للروایة المرضیة، و سمعت ما یطول ذکر تفصیله ..." [15] … چنانچه از قول خود سید در کشف المحجة اشاره شد، شتاب وی در آموختن مطالب دقیق علمی شگفت انگیز بوده است. آنچه دیگران در چند سال می آموختند او در یک سال فرا گرفت و پس از خواندن بخش نخست «نهایه» شیخ طوسی به چنان پیشرفتی دست یافت که ابن نما در پشت جلد اول نهایه اجازه‌ای به خط خویش برایش نگاشت.
هرچند تا به امروز هم، هر آنکس که به کتب تألیفی جناب سیدبن طاووس، خصوصا کتب ادعیه ایشان رجوع می کند و بر خوان پرفیض ستاره حله می نشیند، در واقع افتخار خوشه چینی از این مأدبه الهی یافته است، اما شرافت استضائه مستقیم از ستاره پرفروغ حله نصیب نیک‌بختانی شد که اشاره به نام چند تن از آنان می نماییم: [16] الشیخ سدید الدین یوسف (والد علامه حلی)، جمال الدین حسن بن یوسف (علامه حلی)، الشیخ جمال الدین یوسف بن حاتم شامی، فرزند برادر او السید غیاث الدین عبدالکریم بن ابی الفضائل احمد بن طاوس، الشیخ تقی الدین حسن بن داوود حلی (رجالی معروف)، الشیخ محمد بن احمد بن صالح القسینی و پسرانش، السید احمد بن محمد علوی، السید نجم الدین محمد بن موسی، الشیخ محمد بن بشیر، پسران سید صفی الدین محمد و پسران خود سید رضی الدین علی و نیز دختران عالمه و فاضله ایشان: شرف الاشراف و فاطمه (در سایه اهمیت آن عارف وارسته به تربیت فرزندان، دخترانش شرف الاشراف و فاطمه در سنینی بسیار اندک (اولی در 12 سالگی و دومی در قبل از 9 سالگی) توفیق حفظ قرآن کریم یافتند. [17])
پی نوشت ها:
[11] برگرفته از کشف‌المحجة لثمرة المهجة، سیدبن‌طاووس، فصل‌های 125و 143
[12] روضات الجنات، ج 2، ص 270
[13] مدخل علم فقه، رضااسلامی، ص320
[14] کشف المحجة لثمرة المهجة، سیدبن طاووس، ص 166
[15] کشف المحجة لثمرة المهجة، سیدبن طاووس، فصل‌های 142و 143 صص 184ـ196
[16] برنامه سعادت، ترجمه کشف المحجة، سید محمدباقر گلپایگانی ص:8 به نقل از مقدمه کتاب کشف المحجة طبع نجف اشرف، شیخ آقابزرگ تهرانی
[17] به نقل از اعیان الشیعة، سید محسن حکیم، ج7، ص: 336 ذیل عنوان شرف الاشراف بنت السید رضی الدین بن طاوس
منبع:
http://rahnameh.ir/newindex.aspx?siteid=109&siteid=109&pageid=22092&newsview=331920
کلمات کلیدی:
